Tedarik Zinciri Yönetiminde Blockchain’in Rolü ( 2025 Verileri )

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain (Blokzincir olarak da kullanılır), aynı anda birden fazla potansiyel görevi üstleniyor. Güvenlik, şeffaflık ve daimi takip imkanı tanımaktadır. Bu sayede tedarikte ortaya çıkabilecek sorunlar daha başlamadan kontrol altına alınıyor.

Zincirin her bir halkası için olmazsa olmaz özellikleri tek aşamada toplaması ile kolaylık sağlıyor. Olası sahteciliklerin önüne geçmek için Blockchain’in rolü tartışılmaz derecede önemlidir. Dünyaca ünlü gıda şirketleri ve marketler, bu teknolojiden yararlanmaktadır.

Böylelikle her an gidişatı takip edebilir ve zincirler arası iletişimde kopukluk yaşanmaz. Sizlere Blockchain teknolojisinin detaylı kullanımı ve nerelerde karşımıza çıkacağıyla ilgili çeşitli örnekler de vereceğiz.

Uygulama biçimleri, avantajları, modelleri, faydaları, lojistiğe olan etkisi ve daha fazlası için detaylı anlatımda bulunacağız. Dünyada sektörler arası rekabetlerde tedarik sürecinin nasıl idare edildiğine bakmak gerekir. Çünkü hiçbir şey tesadüf değildir.

Milyarlarca dolarlık bütçe yöneten, her sene dünyanın en fazla satışını gerçekleştiren şirketler, bu sistemlerin yönetilmesinde hangi teknolojiden faydalanıyor hiç düşündünüz mü?

Tedarik Zinciri Yönetiminde Blockchain Nasıl Uygulanır?

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, birkaç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar sektöre göre çeşitlenmekle beraber, en önemli safhaları sizlerle paylaşacağız. Öncelikle akıllı sözleşmelerden başlayalım.

Akıllı sözleşmeler, bir veri girdisine karşı otomatik olarak yapılacak dönütü tanımlar. Yani ürün teslimi sonrası ödemenin otomatik olarak gerçekleşmesini örnek gösterebiliriz.

Tedarikçi ve alıcı arasındaki alışverişin kolay organize edilmesini sağlar. Herhangi bir güven problemi olmaz ve işlem saniyeler içerisinde gerçekleşir. 

Ürünlerin izlenebilmesi ve sisteme işlenebilmesi için platform seçimi önemlidir. Burada öne çıkan şey hangi sektör için kullanılacağıdır.

Gıda sektöründe IBM Food Trust’tan faydalanılır. Bunun dünyada örneği ise Walmart ’tır.

Akıllı sözleşmeye dayalı olan teknolojilerde ise Ethereum’dan faydalanılır. Lojistik ve taşımacılık için de tercih edilebilir. Her halükârda bir platform belirlenmeli ve sistemin işleyişine start verilmeli.

Verilerin paylaşımı, şifreli şekilde gerçekleşir. Burası kilit noktadır çünkü verileri yalnızca alakalı şirket ve tedarikçiler görüntüleyebilmeli. Bunun güvenliği de blockchain tarafından sağlanır.  Verilere erişmek için kimlik doğrulaması nasıl yapılır merak ediyor olabilirsiniz.

Sertifika ve dijital imza bilgisi ile sisteme giriş yaparak takip yapabilirsiniz. Sektöre bağlı olarak çeşitli entegrasyonlar kullanılabilir. Ürünlerin teslimat sürecinde ısı duyarlılığının raporlanması gibi süreçlerde blockchain teknolojisine ihtiyaç duyulur.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, tüm bu sayılan özellikleri tek başına sunmaktadır. Platform seçiminde sektörünüzle bağlantılı tercihte bulunduğunuzdan emin olunuz.

Tedarik Zinciri Yönetiminde Blockchain Kullanımının Avantajları

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain kullanmanın avantajları saymakla bitmiyor. Merkeziyetin olmadığı bir sistem, beraberinde büyük faydalar getirir. Çünkü hiçbir kuruluşa bağlı hareket etmek zorunda kalmazsınız.

Milyar dolarlık şirketler, sürecin yönetiminde hem çok sayıda elemana ihtiyaç duyuyor hem de bu nitelikli gücün otomasyon ile kontrolünün sağlanmasını istiyor. Blockchain teknolojisinde çalışan ihtiyacı ve dolaylı yoldan masraflar büyük oranda düşmektedir.

Üstelik ürünleri ve genel anlamda tüm süreci takip etmek de kolaylaşıyor. Alıcı, satıcı, tedarikçi ve diğer firmaların güven problemi de kalmıyor. Dijital imza ve sertifika ile rahatlıkla giriş yapılabildiği için, yetkili firmalar ne olup bittiğini anbean öğrenebiliyor.

Yalnızca perakende ve halka hitap eden şirketler değil, lüks tüketim sınıfına giren tüm ürünlerde de bu sistem önem taşımaktadır. Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, büyük küçük her firmanın ticarette kusursuz takibini ve yönetimini yapmaktadır.

Blockchain Tabanlı Tedarik Zinciri Modelleri Nelerdir?

Blockchain tabanlı tedarik zinciri modellerine baktığımızda beş farklı model ön plana çıkıyor. İlk etapta Herkese Açık (Public) Blockchain modelinden söz edelim. Burada veriler şirketler arasında sınırlı kalmaz ve herkes tarafından takip edilebilir.

Tüketicinin verileri takip etmesi amaçlanır. Ancak bu modelin kullanımı genellikle sınırlıdır. Çünkü asıl önemli veriler farklı modellerde tutulur ve izlenir. 

Konsorsiyum Blockchain modeli ise tedarikçisinden ticarette yer alan diğer firmalara kadar ortak bir paylaşım alanı yaratır. Veriler yalnızca ilgili firmalar tarafından takip edilir. Yine merkezi yoktur fakat halka da açık değildir.

Firma, perakendeci ve tedarikçi üçlüsü arasında veri paylaşımında işe yarar. Belirli tanımlı kurallar vardır ve sistem buna göre işler. Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, kurallar olmaz ise tam anlamıyla fayda göstermez.

Özel Blockchain modeli ise şirketler özelinde kullanılmaktadır. Belirli departmanların erişimi için yetkilendirilebilir. Mesela muhasebe departmanına özel bir model oluşturulabilir. Bu tek bir şirketin veya o şirkete bağlı bölümlerde verilere erişmek ve raporlamak üzere gereklidir. 

Gizliliği en üst seviyeye çıkaran modellerdendir. Diğer modellere göre maliyeti nispeten daha düşüktür. Hibrit Blockchain modeli ise hem public hem de konsorsiyum modelin karışımını oluşturur. Gerekli görüldüğü takdirde herkese açık veri paylaşımı yapılır.

Aynı zamanda şirket katılımcılarına ait veriler farklı bir yerde görüntülenir. Güvenliğin iyi sağlanması önem arz eder. Burada merkeziyetsizlik söz konusu değildir. Daha çok firma kontrolüne dayalı bir sistem vardır.

Son olarak Yan Zincir (Sidechain) Blockchain modeli vardır. Burada iki farklı Blockchain modeli kullanılır fakat biri temel olandır diğeri ise yan görevi görür.

Ana kısımda yer alan model genel verilerin depolandığı alanı kapsar. Yan kısım ise ana kısmın yükünü hafifletmek ve hızlı sonuç alabilmek için görev üstlenir.

Her ne kadar ölçeklenebilirlik ve hız bakımından memnun etse de kendi çapında dezavantajlara sahiptir. Entegrasyon konusunda uzman müdahalesi gereklidir. Güvenlik için de aynı hassasiyet gösterilmeli ve ana zincirden kopulmamalı.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, güvenlik ve hız konusunda dünya çapında etki yaratmış bir model olsa dahi, yanlış firmaların elinde sorunlara yol açabilir. Mutlaka uzmanlar tarafından kurulum ve yönetim önem arz eder.

Şeffaflık İçin Tedarik Zinciri Yönetiminde Blockchain Kullanımı

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, şeffaflık faktörü ile öne çıkar. Üretimden tüketime kadar giden yolculukta firmalar, her türlü verinin şifrelenmesini ister. Kayıt işleminde dağıtık defter yapısı kullanılır. Blockchain bu gereksinimi karşılayacak yegane araçtır.

Merkezi olmaması bir yana kayıt sistemi hiçbir şekilde değiştirilemez. Bu da manipüle ihtimalini sıfıra indirir. Her veri bütünü bloklara kaydedilir. Şifreli bir şekilde de korunduğu için yetkilendirilmiş kişiler buna rahatlıkla erişir.

Tedarik Zinciri Sorunlarını Azaltmada Blockchain’in Rolü

Tedarik zincirinde güven oluşturmak zordur fakat yıkmak oldukça kolaydır. Müşterilerin firmaya güven duymasını sağlamak üzere takip mekanizması Blockchain’in elindedir. Çünkü burada anlık takip sistemi vardır ve ürünlerin gerçekliğini sorgulamak basittir.

Sahteciliğe ve taklit ürünlerin bu kadar kolay üretilebildiği dönemde, Blockchain’den faydalanmak elzem hale gelmiştir. Büyük firmalar artık bunun farkında ve sistemlerini ona göre dizayn ediyor. İşin arka planında önemli bütçeler ayrılıyor.

Şirketlere özel blockchain modellerine ek olarak halka açık paylaşılan daimi kontrolün mümkün olduğu modellerden faydalanılmakta.

Verilerin bir defa kaydedildikten sonra bir daha silinme ihtimali yoktur. Bloklara ayrılan bu verilere sürekli erişim sağlanabilir. Sorun yaratmanın aksine, her adım izlenebilecektir. 

Uluslararası ticarette her bir işlem yüksek maliyetle sonuçlanır. Çünkü tek bir üründen ziyade binlerce ürünün aynı anda taşınması ve ona bağlı gümrük masrafları mevcuttur. Ödeme konusunda hızlı ve çabuk sonuçlanan sistemlere ihtiyaç duyulur.

Stok bilgilerinin kusursuz işlenmesi, hem perakendeci hem de distribütörün işine gelir. Aradaki güvensizliği sıfıra indirir ve ticaret gerçekleşir.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain modellerinin etkisi bu yüzden büyüktür. Olası sorunları daha hiç başlamadan çözer ve geriye sadece yönetim kısmı kalır.

Gerçek Zamanlı Takipte Tedarik Zinciri Yönetiminde Blockchain Etkisi

Gerçek zamanlı takip konusunda tedarik zincirleri büyük sıkıntı çekiyor. Çeşitli uygulamalar, takibi ilk etapta kolaylaştırsa bile zaman içerisinde hata verebiliyor ve kusursuz izlenim uyandırmıyor.

Bu yüzden yıllarca çeşitli yazılım programları, geliştirmeler ve daha pek çok adıma ihtiyaç duyuldu. Fakat zaman içerisinde Blockchain teknolojisine olan inanç arttı. Çünkü verdiği sonuç muazzamdı.

Bugün günlük işlem hacmi milyonlarca dolar olan büyük şirketler, sistemlerini tereddüt etmeden Blockchain’e teslim ediyor.

Bir ürünün çıkışından itibaren anlık takibini sağlayan sistemi Blockchain sunmaktadır. Ancak şirketlerin tek tereddüt ettiği konu bu değil. Bu verilere kimler erişecek? Sertifika ve dijital imza ile yalnızca belirli yetkilendirilmiş kişilerin/firmaların erişimine açılmıştır.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, tedarikçi ile perakendeci arasında tam köprü görevi görür. Takiple ilgili en ufak şüphe kalmaz ve işlemler tıkırında ilerler. Sistem özel şifreleme yöntemleri kullanılarak gizlendiği için de veri sızdırılması gibi bir durum yoktur.

Lojistik Süreçlerinde Blockchain’in Tedarik Zincirine Katkısı

Lojistikte sorunların ardı arkası kesilmiyor. Sahtecilik ve  sürecin güvenilirliğini sarsacak her türlü aksaklık öne çıkıyor. Fakat sahtecilik ihtimalini sıfıra indirebilecek bir seçenek varsa o da Blockchain üzerinden sürecin takibini sağlamaktır.

Gıdada tarladan market rafına kadar uzanan yolculuk şeffaf bir şekilde paylaşılabilir. Üretilen herhangi bir ürünün hangi lokasyonda olduğu ve ne zaman teslim edildiği gibi bilgiler de aynı şekilde burada şifrelenir.

Lojistik sektörü, son yüz yılda daha da önem kazandı. Teslimatlar hızlı ve programlı yapılırken, gelişen teknolojiye karşın süreçte bazı tıkanmalar yaşandı. Her zaman doğru sonuçlar ve doğru verilere erişilemedi.

Böylesine kusursuza doğru ilerleyen teknoloji varken lojistik neden bu kadar problemliydi? Çünkü veriler suistimal edilebiliyordu. Şeffaflık her zaman sağlanamıyor ve bunun tek nedeni kötü niyet değil, şirket özelinde çalışan ve sistem sıkıntısı da olabiliyordu.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, lojistiğin adeta eli ayağı haline geldi. Bugün çok bahsedilmese de milyon dolarlık şirketler bu sayede maliyetlerini düşürdü. Ülkeler arası ticarette olmazsa olmaz haline geldi.

Lojistik için kurulan platformlar, Blockchain teknolojisinden ilham alarak geliştirdiği sistemler ile büyük bir başarı elde etti. Bugün dünyada adını duyurmuş pek çok lojistik firması bu platformları kullanıyor.

Örnek vermek gerekir ise TradeLens gibi lojistik özelindeki platformlar, şifrelenmiş ve şeffaf bir kullanım imkanı sunmaktadır. Diğer sektörlerde de faaliyet gösteren farklı platformlar bulunuyor.

Blockchain Destekli Tedarik Zinciri İçin Başarı Örnekleri

Blockchain teknolojisinde başarı olarak gösterebileceğimiz en popüler örneklerden biri Walmart’a aittir. IBM Food Trust platformunu kullanan Walmart, bundan 5 sene önce büyük bir gıda krizinin eşiğinden döndü.

Çiftçilerden markete gelen ürünlerin takibini kusursuz bir şekilde yapan şirket, kontamine olmuş ürünlerle ilgili sıkıntıyı kısa süre içerisinde çözdü. 

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain teknolojisi, doğru platform ile milyonlarca insanın zehirlenmesinin önüne geçti. Tedarikte yaşanacak sıkıntıların önceden görülmesi ve zamanında müdahale edilmesine zemin hazırladı.

Bu teknoloji, hali hazırda yeni kurulan ve küresel anlamda faaliyet göstermeye hazırlanan firmaların da radarına girmeyi başarmıştır. Her geçen gün yeni bir platform duyuruluyor ve platformlar arasında sektörel hizmetler ön plana çıkıyor.

Walmart örneğinde olduğu gibi gıda için farklı bir platform ön planda iken birazdan bahsedeceğimiz sağlık, otomotiv ve diğer sektörlerde de farklı platformlar öncelikli hale geldi.

Blockchain teknolojisi sayesinde kontamine ürünler saniyeler içerisinde fark edildi ve müdahale edildi. Eğer bu teknolojiden faydalanılmasaydı müşteri sağlığı başta olmak üzere şirket imajı ve şirkete karşı duyulan memnuniyet büyük ölçüde sarsılacaktı.

Bu olayın yaşandığı dönem çok fazla gündem olmadı fakat aksi bir durumda mağduriyet yaşansaydı yıllarca bu hikayeyi dinleyecektik. Yine de bu olaydan kendisine pay çıkaran çok sayıda şirket bulunuyor.

Gıda sektörü ile alakalı olan şirketler, kendilerinin de benzer teknolojiyi kullanarak kendi altyapılarını oluşturmaları ve takip sistemlerini geliştirmeleri gerektiğini fark etti.

Sağlık sektörü, suistimal edilmeye müsait ve bir o kadar tehlikeli sonuçlara yol açabilecek güvenlik sorunlarıyla baş başa kalmıştır.Benzer bir olay 4 sene önce 2021 yılında yaşandı. İlaç firması MediLedger, sahte ilaç üretimini tespit etti ve emniyet birimlerine durum rapor edildi.

Zamanında müdahale ile hem insan sağlığı riske edilmedi ve hem de şirketin milyonlarca dolar zarar edilmesinin önüne geçildi. Buradan da anlıyoruz ki teknolojinin kusursuz işlemesi sağlığımızı da yakından ilgilendiriyor.

Blockchain Ve Toplum Sağlığı

Blockchain, toplum sağlığının ve maddiyatının büyük ölçüde korunmasına katkıda bulunuyor. Orta gelirli bireyler tarafından yakından takip edilmese dahi lüks segment ürünlerin satışı dünya çapında büyük etki oluşturmaktadır.

Aktif bir ticaret segmenti olmasının yanı sıra sahteciliğin de çok müsait olduğunu söylemeliyiz. Moda sektöründe bugün en basit örnekle, pazara gittiğinizde bile sayısız sahte ürün görebilirsiniz. Bunların gerçek olduğu iddia edilen versiyonları çok büyük Pazar ve satış yerlerinde satılabiliyor.

Ancak giyim firmalarının atmış olduğu adım ile dolaşımdaki sahte lüks segment kıyafetlerin sayısı %75 oranında azaldı. Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, insanların replika ürünlere karşı dikkatli olmasına dolaylı yoldan öncülük etti.

Çok fazla dillendirilmese de sektörün her bir kademesinde yer alan çalışanlara sunduğu katkı paha biçilemez.

Maliyetin ve zarar potansiyelinin en yüksek olduğu sektörlerden biri de otomotivdir. BMW, Circularise platformu ile çalışıyor. Bu sayede otomatik yedek parça tedariğini yakından takip edebiliyor. BMW adına maliyette büyük düşüşe imza attığı söylenebilir.

Hammaddelerin nerede olduğu ve hangi fabrikalara gönderim sağlandığı kolaylıkla sağlanıyor. Şirketten gelen açıklamada, parçaların geri dönüştürülen alüminyum takibinin tamamen izlenebilir olduğu resmi olarak kanıtlandı.

Bunun gibi pek çok örnek sıralanabilir. Özetle sektör fark etmeksizin uygun platform ile Blockchain teknolojisi kusursuz işliyor. Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain, tüm dünyaya fayda sağlamakta.

Tedarik Zincirinde Veri Güvenliği İçin Blockchain Kullanımı

Tedarik zincirinde veri güvenliğini sağlamak kolay değildir. Yüksek enerji tüketimiyle başlayan süreç, ilgili yazılımların entegre edilmesi ve bunların kusursuz çalışması için harcanan çabayla beraber yıpratıcı bir yola sapar.

Uyumluluk söz konusu olduğunda her zaman istenilen sonuçlar alınamayabilir. Bu nedenle Blockchain teknolojisinde doğru protokoller ve entegrasyon ile sorun aşılabilir.

Blockchain İle Dijitalleşen Tedarik Zinciri Süreçleri

Tedarik zinciri dijitalleşmeye doğru evrilmiştir. Çünkü Blockchain teknolojisinden faydalanmak ve şifrelenmiş verilerin canlı takibini yapmak için elzemdir.

E-Ticaret sektörü ile başlayan süreç, fiziksel ticaretlere de sıçradı ve milyonlarca müşteriyi doğrudan etkileyen bir aşamaya dönüştü.

Tedarik zinciri yönetiminde Blockchain teknolojisinin firmalar arası iletişimde büyük katkı sunduğu belirtiliyor. Bugün Walmart gibi dev şirketler, aracı diğer firmalarla ve tedarikçilerle iş yaparken bunu kullanmaktadır.

Yanlış anlaşılmaya mahal vermeden alışveriş döngüsünü kesintisiz sürdürmelerine olanak tanıyor.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere,

Anıl UZUN