Yapay Zeka ve Makine Öğreniminde Etik Hususlar Nelerdir?

Yapay zeka oldukça popüler ve herkesin merak edip öğrenmek istediği popüler bir teknolojidir.  Fakat insanlar bu yeni teknoloji hakkında bazı endişelere sahiptir. Gelecekte yapay zekanın bizleri baş başa bırakacağı ne tür sorunlar olacağı konusunda insanların zihninde soru işaretleri beliriyor.

Yapay zekanın insanların dünya üzerinde ki üstünlüğüne son verebileceği bile tartışılıyor. Yapay zekanın gücünü kontrol altında tutmak ve onu etik değerlere bağlı kılmak hususunda hükümetler ve teknoloji alanında çalışanlar bazı çalışmaları sürdürüyorlar. Bu tarz çalışmaları yapmak artık bir zorunluluk halini almıştır.

Bu çalışmalar yapay zekayı durdurmak için değil aynı zamanda onun potansiyelinden maksimum şekilde verim elde etmek amaçlı da yürütülmektedir. İnsanlarda koordineli şekilde çalışan bir yapay zekanın ne büyük faydaları olabileceğini sadece biraz düşünerek bile bulabilirsiniz.

Yapay zeka ve makine öğrenimi için bazı etik hususlar mevcut. Şeffaflık, önyargılar, hesap sorulabilme, bilgi kirliliği ve yanlış bilgilendirme, gizlilik endişeleri, otonom silah geliştirme konusunda kaygılar, gözetim ve insanları işsiz bırakabilme potansiyeli gibi etik hususlar yapay zeka ve makine öğrenimi için geçerli olanlardır.

Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi Algoritmalarında Hangi Etik Sorunlar Ortaya Çıkıyor?

Yapay zeka ve makine öğrenimi insan zekasını taklit ederek öğrenme yeteneğine kavuşmuştur. Bu baş döndüren teknoloji beraberinde ise bazı etik sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. İnsanların yapacağı işleri artık makineler yapacaksa doğal olarak biz insanların onlara güvenmeleri şart.

İşte bu noktada da bazı etik sorunlar bizleri bekliyor. İnsanlardan elde edilen verilen güvence altında olması ve insanların mahremiyetleri sıklıkla tartışılan konular arasında. Birde art niyetli insanların elinden çıkmış algoritmaların verileri kötü niyetlerle işlenmesine neden olabilirler.

İnsanları tedirgin eden birçok farklı senaryolar ve teoriler üretilmektedir. Bu durum da bizler için ürkütücü bir hal alıyor. Yapay zeka ve makine öğrenimi algoritmalarında ortaya çıkan etik sorunlar sizler için sıralıyorum:

Adaletsizlik

Bahsettiğimiz bu ileri teknolojiler gelecekte bizlerin yerine kararlar alabilecek. İşte bu kararlar ne derece adil ve eşitlikçi olacaktır.

Önyargılar

Yapay zeka ve makine öğrenimi gibi teknolojiler, onları tasarlayanların etkisiyle ön yargılı kararlarda bulunabilirler.

Sorumluluk

Yapay zeka ve makine öğrenimi gibi teknolojilerde sorumluluk makamı henüz belirsizliğini koruyor. Bu durum etik sorunları da beraberinde getiriyor. Maalesef bu sorunun çözülmesi de bir hayli zor görünüyor.

Önyargı ve Adillik Kaygıları Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi Karar Alma Sürecini Nasıl Etkiler?

Günümüzde birçok önemli kararların alınmasında yapay zeka ve makine öğrenmesine başvuruluyor. Sağlık, hukuk, ulaşım ve müşteri ilişkileri gibi pek çok ayrı dalda bu yeni teknolojiler insanlar yerine karar alma süreçlerine dahil ediliyor.

Bu durumu sizlere dünyadan bir örnek vererek açıklamak istiyorum; ABD’nin birtakım eyaletlerinde hakimler sanıkların adli geçmişlerinin yer aldığı bilgileri değerlendiren, özel geliştirilmiş bir algoritma ile yeniden suça karışıp karışmayacaklarının tahmin edilmesine yardımcı olan bir teknoloji kullanıyorlar. Kısaca hakimler insanların hayatlarını etkileyebilecek önemli kararları yapay zeka yardımı ile vermeye başladılar bile.

Tasarıda sorunsuz çalışıyor gibi görünen bu teknolojilerin günlük hayat ile entegre edildikten sonra tahmin edilmesi zor bazı olumsuz sonuçlar doğuracağı uzmanlar tarafından öngörülüyor. Hakim örneğinde verdiğim algoritma siyahi ABD’lilere karşı önyargılı olduğu tespit edilmiş. Bunu sebebi ise yapay zekanın eğitimde önyargının ona öğretilmesidir.

Maalesef önyargı açığa çıkmış ve adalet sarsılmıştır. Adaletli kararlar için yapay zeka ve makine öğrenimi algoritmaları adilliği ve önyargıyı ortadan kaldıracak bazı ölçülerin kullanılması gerekmektedir.

Teknoloji Şirketlerinin Etik Yapay Zeka Konusunda Sorumlulukları Nelerdir?

Yapay zeka teknoloji şirketlerinin vazgeçilmezi haline gelmiş durumda. Şirketlerin iş yapış şekillerini büyük ölçüde değiştiren bir teknoloji ile karşı karşıyayız. Teknoloji şirketlerinde yapay zekayı kullanan şirketler diğer rakiplerini geride bırakıyor. İş gücünde ki giderleri azaltarak verimliliği akıl zeka ile artırıyorlar. Yapay zekanın durdurulamaz ilerleyişi insanları işsiz kalma korkusuyla yüz yüze bırakıyor.

2018 tarihinde Avrupa Konseyinin etik ilkelerinden en önemlisi de yapay zekanın etik kanunlar çerçevesi içerisinde tasarlanmasıdır. Son dönemlerde tüm dünya üzerinde yapay zekayı bir yasal sürece bağlama çalışmaları devam ediyor durumdadır. Bu sürecin iş hayatına uygulanması ise düşünüldüğünden oldukça zor gerçekleşeceğe benziyor.

Bildiğiniz gibi yapay zeka veri toplamaya yönelik sistemler içerir. Olması gereken ise yapay zekanın verileri insan hakları uyarınca ve kişisel verileri koruma kanununca belirlenen ölçülerde toplamasıdır. Yapay zekanın güvenilir olarak işlemesi gereklidir. Değerlere aykırı olmayan ve insani ilkelere bütünlük içerisinde uyumlu çalışan bir yapay zeka doğru olandır.

Teknoloji şirketlerinin etik yapay zeka konusunda sorumluluklarını şöyle sıralayabilirim; hesap verebilir olması, şeffaf ve açıklanabilir olması, sürdürülebilir kalkınma sağlamalı, güvenilir ve emniyetli olmalı, insan merkezli olmalı ve adaletli olmalı.

Şeffaf ve Etik Yapay Zeka Modelleri Nasıl Geliştirilir ve Uygulanabilir?

Yapay zeka çok çeşitli iş kollarında kendine yer edinmeye ve bu iş kollarında giderek yaygınlaşmaya başladı. Yapay zekayı farklı sektörlere entegre edenler bu sektörlerde yer alan şirketlerin etik ilkelerini güvence altına alacak şekilde çalışmalar geliştirmelidir. Yapay zekanın çok yönlü faydaları yanında bazı zorlukları olduğu gerçeğini de hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamalıyız.

Yapay zekayı hem insanlar hem de şirketler için güvenli hale getirmek durumundayız. Şeffaf ve etik yapay zeka modelleri geliştirilirken ve uygulanırken izlenecek adımlar ise olası risklerin ve önyargıların önlenmesi, çeşitli paydaşların katılımı, yönetim kademesinde yer alan kişilerin çalışmalara ikna edilmesi, şeffaflık ve güven oluşturulması, beliren kaygıların giderilmesi için gerekli çalışmaların yapılması, eğitimlerin planlanması ve farkındalıkların oluşturulması olarak sıralayabilirim.

Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi için Hangi Etik Kurallar ve Düzenlemeler Mevcut?

Yapay zekanın ve makine öğreniminin hızlı yükselişi beraberinde bazı etik sorunları da getirdi. Bu teknoloji için etik kurallar ve düzenlemeler bir takım ahlaki ilkeleri esas alır. Yapay zeka ve makine öğrenimi hayatımızda önemli bir noktaya çıktığından beri bu etik kurallar ve düzenlemeler oluşturulmaya çalışılıyor.

Devletler, uluslararası kuruluşlar ve şirketler önemli ve ciddi çalışmalar yürütüyor. Aslında bahsettiğim bu etik kurallar ve düzenlemeler insanların gelişiminin ve zenginliklerinin ellerinden alınmaması için geliştiriliyor. İleride karşılaşılabilecek olası sorunlarda bu çalışmalar insanlara rehberlik edecek ve daha iyilerini geliştirmeleri için onlara yardım edecek.

Öncelikle ele alına ise robotların insanlara zarar vermelerinin önüne geçmek, insanların emirlerinin yerine getirilmesini sağlamak ve robotların insanlara zarar vermedikleri sürece ve insanlara itaat ettikleri sürece kendilerini korumalarını onaylar.

Yapay zeka ve makine öğreniminin etik kurallara bağlanmıştır. Eğitim, teknoloji ve politika bu kurallar arasında yer alır. Bu kurallar temel alındığında ise yapay zeka ve makine öğrenimi faydalı bir amaç için var olmalı, yapılan işlemler mantık ile açıklanabilmeli ve yapılan çalışmalar tüm insanların faydasını kapsamalı. Tüm teknolojik gelişmelerin ise yakından takip edilmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatmak istiyorum.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere,

Anıl UZUN